Armoede en hardnekkige tradities dwingen jonge Bengaalse meisjes tot huwen

“Mijn vader zegt dat ik hem help door nu al te trouwen.”

“Ja, ik ben blij dat ik ga trouwen. Ik respecteer de wens van mijn familie en dat maakt me gelukkig.” Krishna, 14 jaar, zegt het met vastberaden stem. Maar haar ogen vertellen een ander verhaal.

Reportage voor De Morgen
Beeld: Bas Bogaerts

Krishna is een van de duizenden minderjarige meisjes in Bangladesh die dit jaar zullen trouwen. Dat gaat even snel als eenvoudig. De familie maakte net kenbaar dat Krishna huwbaar is en wacht nu op voorstellen van andere families. Als er met een van de kandidaten een overeenkomst kan worden gesloten over de bruidsschat, die de familie van Krishna moet betalen, is de kans groot dat er de dag zelf nog wordt gehuwd. Krishna, die in afwachting al haar school heeft opgegeven, zal geen inspraak hebben in de keuze. Ze zal meteen intrekken bij haar schoonfamilie en liefst brengt ze dan zo snel mogelijk een kind ter wereld.

Ondanks het feit het in Bangladesh sinds 1929 bij wet verboden is om op minderjarige leeftijd te trouwen, kent het land een van de hoogste percentages kindhuwelijken ter wereld. Volgens het Bevolkingsfonds van de Verenigde Naties is 64% van de meisjes die nu 20 tot 24 jaar zijn, getrouwd voor ze 18 jaar waren. En wellicht ligt het reële cijfer nog een pak hoger.

Vanwaar de haast? “Armoede is een belangrijke reden”, zegt Salma Sultana van Plan International, de ngo die zich inzet voor kinderrechten en die in Bangladesh sinds 2005 strijdt tegen kindhuwelijken. “Zodra het meisje het huis uit is, heeft de familie een mond minder te voeden. En hoe jonger het meisje, hoe goedkoper de bruidsschat. Weet dat een bruidsschat vaak overeenkomt met twee of drie jaar salaris en een ware kopzorg is voor arme families met een dochter. Hoe vroeger de dochter dus het huis uit is, hoe beter.”

“Zij is te dom om hierover een mening te hebben”

Dat de familie van Krishna arm is, daarover bestaat geen twijfel. Met zijn zessen wonen ze in een klein, lemen huis zonder elektriciteit in het district Dinajpur, in het noordwesten van het land. De streek is afhankelijk van landbouw en rijstteelt, maar wordt geregeld getroffen door overstromingen waardoor oogsten mislukken. 75% van de bevolking leeft er onder de armoedegrens.

Bimd, de vader van Krishna, verdedigt zijn beslissing om zijn dochter op zo’n jonge leeftijd uit te huwelijken. “Ik heb kanker en ik heb geen geld voor de behandeling. Ik zal binnenkort sterven.” Zijn vrouw werkt nu als meid bij een rijkere familie en moet als enige haar drie kinderen, haar zieke man en diens moeder onderhouden. De oudste dochter moet dus snel huwen, zodat ze een financiële zorg minder hebben.

Het argument dat ze Krishna beter verder naar school laten gaan, zodat ze later een job kan vinden wat hen misschien echt uit de armoede kan helpen, slaat niet aan. Anita, Krishna’s grootmoeder, reageert zelfs bits. “We hebben geen geld om eten of kleren te kopen, dus we hebben zeker geen geld om schoolgerief te betalen. We moeten nu iets doen. En ja, Krishna is akkoord. Weet je, hier helpen familieleden elkaar.”

Krishna’s zus (12) komt thuis van school. Het zijn haar laatste dagen. Zodra Krishna is gehuwd, zal zij thuisblijven en het huishouden doen en meer dan waarschijnlijk staat haar daarna hetzelfde lot te wachten. Wat zij ervan vindt dat haar zus wordt uitgehuwelijkt? Nog voor ze de kans krijgt te antwoorden, spreekt haar grootmoeder in haar plaats. “Zij is te dom om hierover een mening te hebben. Zodra ze slim genoeg is mag ze hierop antwoorden. Kom dan maar eens terug.”

“Hier zijn we arm. Hier hebben we geen dromen.”

In Balapara, een dorp verderop, is de sfeer enigszins anders. Al jaren wordt er gesensibiliseerd door ‘wedding busters’, geëngageerde jongeren die snel kunnen ingrijpen als ze horen dat er een kindhuwelijk is gepland en die geregeld van deur tot deur trekken om er aan de hand van toneeltjes duidelijk te maken dat huwen op jonge leeftijd geen goed idee is.

Op het eerste gezicht lijkt die boodschap in dit dorp doorgedrongen. “Meisjes moeten naar school kunnen gaan”, zeggen enkele vrouwen. Twee van hen vertellen met fonkelende ogen dat ze elk een zoon hebben die lid is van de wedding busters. “Dit dorp is child marriage free”, klinkt het trots.

Maar wie is dan dat jonge meisje met de baby? “Zij is van een ander dorp, dat telt niet.” En is daar niet nog een meisje dat wat onhandig een baby van slechts een paar dagen oud vasthoudt? Na wat doorvragen blijkt het meisje met de pasgeboren baby Laiju te heten. Ze is 16 jaar, 33 dagen geleden bevallen van een zoon, en op haar 14de gehuwd. Bovendien is ze de dochter van de vrouw die daarnet nog trots verkondigde dat haar zoon een wedding buster is.

Het idealistisch enthousiasme van zo-even slaat meteen om in nuchter pragmatisme. Dat Laiju zo jong moest huwen en haar school opgeven, is jammer, maar zo is het nu eenmaal, klinkt het. “Hier zijn we arm. Hier hebben we geen dromen”, zegt haar moeder. “En Laiju moest trouwen om haar eigen veiligheid. Ze ziet er goed uit en op weg naar school werd ze constant lastig gevallen. We moesten haar beschermen. Dat vond ook haar broer.”

‘Flirten’ is trouwen

“Onveiligheid is inderdaad vaak een reden om een meisje op jonge leeftijd te laten huwen, zeker in vaderloze gezinnen”, zegt Salma Sultana van Plan International. “Families willen hun dochter beschermen tegen seksuele agressie en het verlies van hun maagdelijkheid. Want

eens een meisje zich aan een man heeft ‘getoond’, is het erg moeilijk om nog een man te vinden.”

“Maar meer nog dan hun dochter beschermen, willen de families zichzelf wapenen tegen roddels over het gebrek aan zedigheid van hun dochter. Achterklap is erg gevaarlijk in de dorpen. Zodra een meisje wordt gezien met een jongen, gaat de bal aan het rollen. Het zou niet de eerste keer zijn dat een meisje moet trouwen, de dag nadat ze met iemand is ‘gezien’. Daarom zijn de Bengaalse meisjes uit rurale gebieden zo in zichzelf gekeerd; ze zijn doodsbang om signalen te geven.

”Schoondochters, een deel van het meubilair

Meisjes hebben er weinig tot niets te zeggen. Dat zit diepgeworteld, want uit een enquête van Plan International blijkt dat slechts 14% van de meisjes vindt dat ze het recht hebben om zelf hun man te kiezen. En dat willen ze in de dorpen graag zo houden. “Daarom hebben ze hier zo’n angst om meisjes naar school te sturen: ze willen niet dat ze mondig en te open worden. Zeker de schoonfamilie wil het liefst een jong en niet-geschoold meisje omdat die gemakkelijker te manipuleren is”, zegt Salma.

De schoonfamilie. Het is iets wat in al de gesprekken met jonge meisjes naar voren komt. De angst voor de onbekende schoonfamilie waarbij ze terecht kunnen komen, is zowaar groter dan de angst voor de onbekende man met wie ze zullen moeten trouwen. “Veel meisjes zien van kinds af aan, in hun eigen familie of bij de buren, hoe schoondochters worden behandeld. Ze hebben geen stem, ze mogen geen beslissingen nemen en zijn niet vrij. Schoondochters zijn een deel van het meubilair. Logisch dat ze zo bang zijn.”

Seks en genieten gaan niet samen

De gevolgen van een huwelijk op jonge leeftijd zijn enorm. Dat merkt ook Protina Roy, een gezondheidswerker verbonden aan een lokaal gezondheidscentrum, die dagelijks de dorpen intrekt om risicovolle zwangerschappen op te sporen. En daar horen tienerzwangerschappen zeker bij. Hoe jonger, hoe groter de kans dat moeder en / of kind sterven of er complicaties aan overhouden. Protina spoort de zwangere meisjes aan om in het ziekenhuis te bevallen. “Jonge meisjes moeten van hun schoonfamilie vaak thuis bevallen, met als gevolg dat de kans groter is dat zij het niet halen.”

Maar Protina doet tijdens haar ronde niet alleen aan medische begeleiding. Ook op mentaal vlak is er werk aan de winkel. “De psychologische impact van zo’n gedwongen huwelijk is enorm. Van de ene dag op de andere moet een meisje afscheid nemen van haar vertrouwde wereld, en vooral ook van de toekomst die zij voor zichzelf in gedachten had. Gedaan met dromen. Plots moet je aanvaarden: vanaf nu is dit mijn leven, ook al heb ik er niet voor gekozen.”

En dan is er ook het feit dat je gedwongen wordt om seks te hebben met een vreemde, op een leeftijd waarop je daar mentaal en fysiek nog niet klaar voor bent. “Ik herinner me een meisje van 14 jaar dat de eerste keer enorm hevige bloedingen had. Ze was daardoor zo getraumatiseerd dat het iedere keer onnoemelijk veel pijn deed. Ze is nu verstoten door haar schoonfamilie”, zegt Protina.

“Los van dit extremere geval, hebben de vrouwen in landelijke gebieden door die vroege verplichting vaak de rest van hun leven een zeer complexe seksuele beleving”, vult Salma aan. “Genieten is daar zelden bij.”

“Mijn schoonfamilie heeft me verplicht om op 16-jarige leeftijd een kind te baren. Hoe kan ik dan gelukkig zijn?” (Laiju, 16)

Een moeilijkheid is ook dat de meisjes nauwelijks over hun gevoelens kunnen praten.
Het is pas op het moment dat we Krishna heel even alleen hebben dat ze het achterste van haar tong laat zien. “Ik ben bang. Ik kan alleen maar hopen dat mijn man me zal respecteren. En ik hoop dat ik hem voor mijn huwelijk toch één keer zal zien. Ik wil me gewoon een beeld kunnen vormen van de man met wie ik ga trouwen.”

Nu ze wordt thuis gehouden, heeft ze zeker niemand om die angsten mee te delen. “Ik mis mijn vriendinnen en ik zal ze nog meer missen als ik moet verhuizen. Eigenlijk zou ik graag naar school blijven gaan en een beroep leren. Maar mijn vader zegt dat ik hem help met een huwelijk. Ik ben helemaal in de war.”

Hetzelfde geldt voor Laiju, de zus van de wedding buster die op 14-jarige leeftijd huwde. Op het moment dat haar moeder even niet luistert, fluistert ze: “Gelukkig? Hoe zou ik nu gelukkig kunnen zijn? Ik heb mijn school moeten opgeven en mijn schoonfamilie heeft me verplicht om op 16-jarige leeftijd een kind te baren.”

Minderjarige liefdeshuwelijken

Meisjes beginnen toch meer en meer te beseffen dat ze recht hebben op een vrije keuze. Paradoxaal genoeg resulteert dat in rurale gebieden in nog meer kindhuwelijken. “Onder invloed van Indiase telenovelles die nu overal te zien zijn, leren de tieners hier de Liefde kennen. Het gebeurt dat verliefde tieners zelf aansturen op een huwelijk om te voorkomen dat hun ouders hen aan iemand anders uithuwelijken”, zegt Salma.

De overheid doet inspanningen. Sinds 2004 zijn de Bengalen verplicht om een geboorteakte voor te leggen voor een huwelijk kan worden afgesloten. En onder druk van Plan International wordt stilaan overgeschakeld naar een online geboorteregistratie, waardoor gesjoemel met de papieren veel moeilijker wordt. In september werd er een nieuwe wet goedgekeurd die bepaalt dat wie meehelpt aan een huwelijk met een minderjarige, twee jaar cel riskeert.

Maar in de Hindoegemeenschappen in rurale gebieden wordt dit vaak opgelost met een “religieus” huwelijk dat niet wordt geregistreerd. “In sommige streken geloven Hindoes nog dat ze in het hiernamaals zullen worden beloond als ze hun dochter op minderjarige leeftijd uithuwelijken. Gelukkig is dit idee aan het verdwijnen, en ik voorspel dat dit bijgeloof over twee generaties niet meer bestaat”, zegt Salma.

Maar zelfs als traditie en bijgeloof de baan ruimen, riskeert het hardnekkige geloof dat vroeg trouwen het enige antwoord is op armoede te zegevieren. Wil de 14-jarige Krishna die op dit moment bang haar huwelijk afwacht haar dochters later hetzelfde aandoen? “Uiteraard niet!”, zegt ze. “Kindhuwelijken zijn niet ok. Mijn dochters moeten minstens 18 jaar zijn, liefst 20 ... tenzij ik arm ben en de financiële situatie me dwingt om het toch te doen.”