'Ik hou niet van meisjes.
En toch wil ik er een zijn'

De cijfers die het Europees Agentschap voor Fundamentele Rechten deze week vrijgaf, tonen een alarmerende discriminatie van transgenders in Europa. Het arme Aziatische land Nepal erkende in 2011 het 'derde geslacht'. Maar 'De Morgen' ontdekte ook daar een realiteit van discriminatie en geweld.

Reportage voor De Morgen
Beeld: Bas Bogaerts

Ze zijn opvallend onopvallend gekleed, de ladyboys die zich prostitueren aan de rand van het Ratna Park in hartje Kathmandu. En toch haal je ze er zo uit. Terwijl iedereen zich bij valavond haastig een weg baant tussen de dikke rijen auto's en scooters, om zo snel mogelijk de verstikkende uitlaatgassen achter zich te laten, staan zij stil. Soms uren lang. Wachtend op een klant die ze voor 500 tot 1.000 roepie (4 tot 8 euro) een uur plezier bezorgen.

Ze zijn nauwelijks te onderscheiden van de gewone prostituees. Het zijn details die hen verraden. Een uitgesproken adamsappel. Grovere handen. En hun stem. Maar die krijg je niet meteen te horen. Ze zijn weigerachtig om te praten met blanke journalisten, want dat doet hen te veel opvallen. De angst regeert.

60 procent van de Nepalese transgenders zegt al te zijn lastiggevallen op openbare plaatsen. Verhalen over mishandeling en vernedering op school, de bus of in supermarkten zijn schering en inslag. De politie doet niets. Integendeel. Het is geweten dat ze graag transgenders oppakken - prostituees of niet - om daarna willekeurige borgsommen te eisen.

Nochtans. Dit is het land waar je bij aankomst niet alleen 'man' of 'vrouw', maar ook 'other' kunt aankruisen op het immigratieformulier. Dit is het land dat sinds 2007 geldt als het meest progressieve van de regio. Toen werd Nepal, na een jarenlange bloederige burgeroorlog, een republiek en was het vastbesloten om een democratisch land te worden.

De Blue Diamond Society (BDS), een zeer invloedrijke ngo die sinds 2001 opkomt voor rechten van LGBT's (lesbiennes, homo's, biseksuelen en transgenders), sprong mee op die kar en zorgde voor een ongeziene revolutie. Het Hooggerechtshof verplichtte de overheid om LGBT's gelijke rechten toe te kennen en om 'het derde geslacht' officieel te erkennen. Dat die rechten meteen zo ver gingen, heeft te maken met het feit dat Nepal nooit officieel is gekoloniseerd en dus niet eerst komaf moest maken met oude wetten die homoseksualiteit strafbaar maakten.

Het duurde even voor de nieuwe rechten werden toegepast, maar in 2011 verraste Nepal de wereld toen de Nepalezen tijdens de tienjaarlijkse volkstelling niet alleen 'm' en 'v', maar ook 'other' konden aankruisen. Een absolute primeur. Hierdoor, en ook door reisorganisaties als Pink Mountain en openlijke steun van sterren als Elton John, kreeg Nepal, het kleine arme berglandje, wereldwijd het imago van homovriendelijk land.

TEA AND COCKIES

Voor Aniee Lama heeft die nieuwe geslachtscategorie nog niet veel opgebracht. Ze heeft een diploma management en zocht twee jaar lang naar werk. Van elke werkgever kreeg ze te horen dat transgenders niet welkom waren. Bovendien betaalt zij, omdat ze transgender is, meer dan dubbel zoveel huishuur als de rest (45 in plaats van 20 euro). Prostitutie werd haar enige uitweg.

Ze zit nu een jaar in de seksindustrie, en het heeft haar duidelijk hard gemaakt. We ontmoeten haar tijdens een workshop van de make-up- en kappersopleiding van de Antwerpse kapper Peter Platel, die met zijn project Make Up 2 Make Up al sinds 2007 transgenders uit de prostitutie probeert te halen. Aniee stormt veel te laat en met veel lawaai het leslokaal binnen. Het is duidelijk dat ze haar kleine gestalte compenseert met een groot bakkes.

"Peter", roept ze. "I don't want your tea and cookies, I want cockies." Een bulderlach om haar eigen grap. Peter haalt glimlachend zijn schouders op. Hij kan het aan. "Ze ziet er vandaag nog oké uit", zegt hij. "Gisterenochtend zag ze eruit alsof ze net een ferm pak slaag had gekregen."

Hoe verder de dag vordert, hoe rustiger Aniee wordt. Met een verbeten trek om de mond kamt ze het haar van haar oefenpop. Het is de laatste dag van de veertiendaagse opleiding. Daarna moet ze veel oefenen en haar weg zien te vinden. En dat maakt haar en de andere leerlingen, een bonte mix van transgenders en holebi's, bang.

GEVANGENIS

Even is de sfeer weer helemaal uitgelaten, want Anjali is het leslokaal binnengestapt. Anjali is transgender en supermodel. Haar naam doet de ogen van de prostituees aan het Ratna Park fonkelen. Haar aanwezigheid geeft alle deelnemers van de workshop hoop. Anjali was ooit, net als de anderen, radeloos, werkloos en actief in de prostitutie. Tot ze dankzij het Make Up 2 Make Up-project in contact kwam met de modewereld. Al snel werd ze opgepikt en sierde ze de covers van de modebladen. Ze is de bekendste transgender van Zuidoost-Azië en een superster.

"Ik wil ook zo snel mogelijk stoppen met de prostitutie, net als Anjali", zegt Aniee 's avonds, terwijl ze vijf lepels suiker in haar thee kapt.

De wandeltocht van de opleiding naar het restaurant heeft haar weer onrustig gemaakt. Alsof ze zich schaamt dat zoveel mannen naar haar keken. "De eerste keer dat ik de straat opging, wist ik niet goed wat ik moest doen. Ik had nog nooit seks gehad. 'Ladyboy, ladyboy' werd er naar mij geroepen. Een man ging met mij mee. Voor 500 roepie (4 euro) heeft hij mij heel hard anaal genomen. Het deed vreselijk veel pijn. Ik heb de hele nacht gehuild."

Na een jaar oogt haar palmares niet rooskleurig. Drie keer werd ze gearresteerd. Een keer zat ze 24 dagen in de gevangenis. Ze kon zich telkens vrijkopen voor 24.000 roepie (194 euro). Ze is ook al een paar keer zwaar in elkaar geslagen, door mannen die pas op het laatste moment ontdekten dat ze geen echt meisje is.

"Het was pas toen ik op televisie iets over transgenders zag, dat ik wist wat er aan de hand was en waarom ik me, volgens mijn omgeving, niet als een jongen gedroeg. Ik was toen 18. Het was een zeer complex gevoel. Mijn hele jeugd werd ik verliefd op jongens. Ik haatte meisjes. En plots ontdekte ik dat ik eigenlijk een meisje wilde zijn.

VERSTOTEN SUPERSTER

"Na mijn ontdekking verhuisde ik naar de hoofdstad, want ik wist dat ik in mijn dorp geen toekomst had. Ik begon de pil te nemen en had veel last van neveneffecten: ik kreeg hoofdpijn, depressieve buien, allergische reacties, een slechte bloedsomloop en ik weet dat de kans enorm groot is dat ik hierdoor borstkanker krijg. Maar ik kreeg een rondere poep en ik kreeg borstjes. Ik was blij."

Aniee is nog niet blij genoeg. Ze wil naar Thailand reizen om er borsten te kopen. Het is wat zo goed als alle Nepalese transgenders doen: ze sparen voor hun reis naar Thailand, leggen er 1.500 dollar op tafel en keren terug met borsten. Maar Aniee wil nog verder gaan. Alles wat haar doet denken aan haar verleden als jongen, maakt haar ongelukkig. Ze wil zelfs haar jongensnaam niet verklappen. "Als ik naakt ben, en ik kijk naar beneden, dan ben ik zo droevig. Ik voel mij schuldig omdat ik een penis heb. Een soort schuld die ik niet kan verklaren." Ooit wil ze zich volledig laten opereren.

Model Anjali is wel trots op haar lichaam. Boomlang, graatmager en een stel borsten om u tegen te zeggen. Maar de tol is hoog. Haar borsten kocht ze in Thailand. "Onverantwoord eigenlijk", zegt ze. "Die dokter heeft me niet eens onderzocht." En om haar huid zacht te houden, slikt ze de pil. "Maar die hormonen maken me ook bang. Ze zijn zeer slecht voor mijn gezondheid. Maar ik kan er niet mee stoppen, anders is mijn leven als model gedaan. En wat moet ik dan gaan doen?"

Maar dat zijn zorgen voor later. Fier laat ze zich door Peter en zijn medewerker Fabio opmaken en zich in een Gucci-jurk helpen. Vandaag is het fotoshoot. Ze hoopt dat die foto's haar naar het buitenland kunnen brengen. Liefst als model. Maar als het moet, werkt ze wel ergens in een fabriek. Als ze maar weg kan uit Nepal. "Zolang ik kan meedraaien in de showbizz- en modewereld, is er geen probleem. Maar over een paar jaar ben ik te oud, en dan sta ik er weer alleen voor."

De superster onder de transgenders schittert voor de camera's, maar is door haar eigen familie verstoten. "Ik ben opgegroeid in een arm, ongeletterd gezin in een afgelegen bergdorp. Toen ik hen in 2007, na lang worstelen met mezelf, vertelde dat ik een transgender was, gingen mijn vader en mijn broer door het lint. 'Voor ons ben je dood. Je bent niets meer', zeiden ze. Alleen mijn moeder aanvaardde het stilzwijgend.

"Toen zij een paar jaar later overleed, ben ik als meisje naar haar begrafenis geweest. Ik had het gevoel dat ik dat moest doen, voor mezelf en voor mijn moeder. Mijn broer sloeg mij. Hij zei dat ik de familie te schande maakte. Ik ben er niet meer welkom."

Het is een telkens terugkerend verhaal. Zo goed als alle transgenders in Nepal zijn verstoten door hun familie. En dat in het land dat hoge ogen gooide met zijn introductie van het 'derde geslacht'. De samenleving is zover nog niet. De onwetendheid rond het thema is groot. Homoseksualiteit wordt gezien als een geneesbare ziekte.

Ngo's als de Blue Diamond Society zeggen dat de bevolking dringend moet worden gesensibiliseerd. Maar ironisch genoeg vinden die ngo's geen financiering meer in het buitenland, net omdat Nepal zo'n positief imago heeft. En ook in eigen land keert het tij. Er is na zes jaar politiek gekibbel nog steeds geen grondwet, en terwijl er in 2008 nog geruchten waren dat het homohuwelijk erin zou worden opgenomen, ligt er nu een wetsontwerp op tafel dat homoseks strafbaar zou maken.

FOETSIE

Die beslommeringen zijn ver weg op de avond van de diploma-uitreiking van het Make Up 2 Make Up-project. In het leslokaal maakt iedereen zich op voor het feest. Borstels, eyeliner en blush worden druk uitgewisseld en onder luide aanmoedigingen hijst iedereen zich in zijn mooiste kleren. Aniee straalt. Net als alle andere deelnemers.

In dat opzicht is het project alvast in zijn opzet geslaagd. "Het is niet alleen de bedoeling om ze een kans op werk te geven", zegt Peter Platel. "Veel deelnemers voelen zich slecht in hun vel door de hormonenkuren, maar ook omdat ze niet weten hoe ze vrouwelijk kunnen zijn. Hier vinden ze hun eigenwaarde terug en keren ze, vaak voor het eerst in jaren, naar huis met een positief zelfbeeld."

In het restaurant, waar de diploma's worden uitgereikt, is de sfeer jolig. Maar later op de avond wordt de sfeer wat grimmiger. Als er alcohol in de vrouw is, komen de frustraties, jaloerse gevoelens en onmacht boven, en blijkt dat er toch nog wat testosteron aanwezig is. En dan komt de ontnuchtering: sommigen kunnen niet naar huis met hun make-up en kleren, want niemand weet dat ze soms een vrouw zijn. Dus moeten ze op straat slapen. Maar dan bestaat de kans dat de politie hen oppakt. Anjali is al lang weg. Zij heeft morgen een fotoshoot. En ook Aniee is verdwenen. Het is vrijdagavond; het weekend begint, de klanten wachten.

De volgende ochtend komt Aniee niet opdagen op de plaats van afspraak. Naar verluidt is ze vertrokken. Delhi, zegt de een. Bangkok, zegt de ander. Om te dansen, zegt de een. Om te werken, zegt de ander. Of misschien toch om als een 'echt meisje' terug te komen.

De Morgen, 13/12/2014