Met elf minderjarige vluchtelingen op vakantie aan de Belgische kust

"Het water aan de kust in Libië zag er ook zo uit", zegt een van de jongens ineens. "Schijnbaar rustig." Elk van deze minderjarige vluchtelingen reageert anders op een kampdagje aan zee, maar gestaag groeit het vakantiegevoel. En dat is de bedoeling.

Artikel voor De Morgen
Beeld: Bas Bogaerts

De Afghaanse jongens bekijken het met enige argwaan. Kolossale paarden en vissers in vreemde, knalgele pakken. Een zwaarbewolkte hemel die elk moment kan openbarsten boven een koud uitziende zee. En ze gaan - hoe heten die beesten ook alweer - garnalen vangen. Is dit écht de activiteit voor vanmiddag?

Terwijl ze naar de vloedlijn stappen, neemt de een de ander op de rug. De witte sneakers mogen niet nat worden. Gefascineerd staren ze naar de dikke achterwerken van de paarden en giechelend stoten ze elkaar aan. Wat ze nauwelijks doorhebben, is dat de andere toeristen in Oostduinkerke evenzeer gefascineerd zijn, maar dan door de kleurrijke groep jongeren. Elf jongens tussen 13 en 18 jaar: zes Afghanen, twee Eritreeërs, een Bosniër, een Egyptenaar en een Albanees.

Bijna allemaal zijn ze minder dan een jaar geleden in België aangekomen. In het dagelijkse leven verblijven ze in opvangcentra, maar deze week mogen ze op kamp in Nieuwpoort. Initiatiefnemer van dienst is BIZONvzw, een vrijwilligersorganisatie die het idee dat élk kind recht heeft op vrije tijd in de praktijk wil omzetten en kampen organiseert voor maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren die weinig of geen mogelijkheden hebben om zich te ontspannen of anders niet op vakantie kunnen.

GEWOON HELPEN IN DE KEUKEN

Het is de eerste keer dat BIZON zich specifiek richt op 'pas aangekomen' jongeren, en de organisatie heeft haar programma er dan ook aan aangepast. "Onze andere kampen bieden een duidelijke structuur, omdat de kwetsbare jongeren die meegaan, dat nodig hebben", zegt Lars, een van de monitors. "Op dit kamp zijn de jongeren veel vrijer en kunnen ze kiezen tussen een resem activiteiten, van rommelmarkt tot fitness, van kickboksen tot garnaalvissen. Het is eigenlijk meer een gewone vakantie dan een echt kamp. Sommigen vinden het zelfs leuk om gewoon wat te helpen in de keuken. Het belangrijkste is eigenlijk dat ze kunnen ontspannen en ontsnappen aan hun realiteit, hun verleden en hun onzekere toekomst."

23 jongeren hebben zich ingeschreven voor een weekje in het vakantiehuis in Nieuwpoort. De voorziening waar ze normaal verblijven - zoals Fedasil of het Rode Kruis - of de voogd betalen hiervoor 14 euro per dag, maar de meesten krijgen van BIZON een korting tot 25 euro voor het volledig kamp. Dat kortingsbudget is er voor voorzieningen met weinig vakantiebudget .

Mahmud is alle kuststeden uit het hoofd aan het leren. Oostende, Middelkerke, Nieuwpoort. Links ligt Frankrijk, rechts ligt Nederland. We zijn in Oostduinkerke. Hij spreekt het allemaal uit zonder enig accent en verstopt zich in zijn iets te grote anorak. "We gaan toch niet in het water, zeker? Dat is veel te koud!"

"Het water aan de kust in Libië zag er ook zo uit", zegt hij ineens. "Schijnbaar rustig. Tot we wat verder voeren en de zee wild werd." Hij wijst naar een vissersbootje in de verte. "Het onze was niet groter dan dat. We zaten er met tweehonderd op elkaar gepropt." Hij gaat op zijn hurk zitten om te tonen hoe ze daar zaten. "Denk maar niet dat we even een been konden strekken. Dat ging niet. Drie dagen hebben we erover gedaan om de Italiaanse kust te bereiken, zonder eten of een druppel te drinken."

Hij onderbreekt zijn gedachten om toch zijn schoenen uit te trekken en het water in te stappen. "Zou het warm genoeg zijn zonder vest?" Zijn lange, magere benen glijden de zee in. De rest volgt zijn voorbeeld, schoenen en kousen gaan uit.

Alleen Iftikhar, zijn landgenoot, die onlangs hetzelfde boottraject heeft afgelegd, blijft staan. Hij fluistert: "Wij zaten met vierhonderd op een bootje." Alles aan Iftikhar is zacht: zijn stem, zijn kroezelhaar, zijn blik. "We hebben er vijf dagen over gedaan." Zijn stem breekt. Hij laat zich op het natte zand zakken, slaat zijn armen om zijn knieën en verbergt zijn hoofd.

Een van de moni's heeft het in de gaten en gaat naast hem zitten. Ze vraag niet wat er scheelt, maar begint iets in het zand te tekenen. Ze heeft meteen zijn aandacht. "Het is de filosofie van BIZON om niet expliciet naar het verleden te vragen, tenzij ze er zelf over beginnen. De jongeren zijn op vakantie, en het is net de bedoeling dat ze even alles achter zich kunnen laten. Sommigen zijn zwaar getraumatiseerd door hun vlucht en wat ze onderweg hebben meegemaakt", zegt moni Lore.

WAARSCHUWEN VOOR VUURWERK

En toch. Sommigen, zeker zij die hier iets langer zijn, willen hun verhaal delen. Met elkaar, maar ook met de journalist en dus met de wereld. "Weet je", zegt Mahmud, nadat hij het even heeft over de fucking president in zijn land. "Ik heb geluk gehad. Veel bootjes vertrekken en volgen niet de juiste koers, waardoor ze zonder benzine vallen en dagenlang doelloos ronddobberen. Andere bootjes zijn half kapot en kapseizen. Mannen, vrouwen en kinderen zijn verdwenen in de golven."

Hij is alleen via Ethiopië en Soedan naar Libië gereisd. "Onderweg ontmoette ik een meisje van drie jaar, dat helemaal alleen was" vertelt hij. Zijn ogen vertellen erbij dat hij zich afvraagt hoe het met haar gaat.

"Een heel eenvoudig iets, zoals een vissersbootje, kan een trigger zijn voor herinneringen", zegt Lore. "Gisteren vloog er een helikopter over en begon er eentje te vertellen over de bombardementen in zijn dorp. Daarom kregen we wat schrik dat het vuurwerk 's avonds misschien trauma's naar boven zou halen, dus hebben we ze op voorhand voor het lawaai gewaarschuwd. Maar uiteindelijk vonden ze het adembenemend mooi."

De Afghanen hebben geen trigger nodig en beginnen spontaan de route uit te leggen die ze helemaal te voet hebben afgelegd. Eentje heeft er een jaar over gedaan. De reden waarom ze zijn gaan lopen, vatten ze in één woord samen: Taliban. Ze zijn uit verschillende steden afkomstig en hebben elkaar pas in België leren kennen. Ze zijn duidelijk blij dat ze elkaar hebben, al lachen ze flink met elkaars accent.

DE MEEUWENVANGER

"Ik ga een meeuw vangen", kondigt Mahmud aan. Niemand gelooft hem, maar nog geen minuut later grijpt hij een over het water scherend beest uit de lucht. Hilariteit alom. De toeristen, die de bende intussen al interessanter vinden dan de garnaalvissers, kijken geamuseerd toe hoe hij de verbouwereerde vogel weer de vrijheid schenkt.

Dit lijkt het signaal voor de rest om zich volledig te laten gaan. Er wordt geroepen, gegierd, gespat. Voeten graven zich in het natte zand, benen vliegen met een radslag in de lucht. De andere jongens proberen ook een meeuw te vangen. De Egyptische jongen komt ineens op de proppen met een emmertje vol vis. Trots toont hij zijn buit en een voor een bestuderen ze de beestjes. Garnaal. Schelp. Krab. Ze leren veel nieuwe Nederlandse woorden.

Dat Nederlands is op zich al erg indrukwekkend. Het is de voertaal op kamp, ook al zijn sommigen nauwelijks drie maanden in België. "Ik ben blij dat ik geen Frans moet leren, want dat lijkt me echt moeilijk", zegt de jongen uit Bosnië. "Ik spreek behalve mijn moedertaal ook al Duits en Engels, dus Nederlands valt wel mee. En dankzij die OKAN-klassen (Onthaalonderwijs voor anderstalige kinderen, WH) gaat het snel vooruit." Dertien jaar en viertalig. Ook de manier waarop de andere jongens Engels en Nederlands spreken, doet vermoeden dat het om goedgeschoolde tieners gaat.

Intussen zijn de garnaalvissers terug en bekijken de jongens vol interesse wat er in de netten is blijven hangen. Alleen het proeven van garnalen lijkt niet voor iedereen weggelegd. "Die beesten zijn zo lelijk!" Schaterlachend lopen ze weer de golven in. Dit is vakantie. "Ik heb nog nooit zo weinig moeten doen op een kamp", zegt moni Lars. "Die gasten moet je echt niet entertainen met spectaculaire activiteiten. Ze hebben eenvoudigweg genoeg aan elkaars aanwezigheid."

Enkele dikke druppels kondigen een zware bui aan en maken een einde aan het uitstapje. Alleen Iftikhar, die als enige niet in het water is geweest, lijkt opgelucht dat het ten einde is. Op de zeedijk wordt de groep nog getrakteerd op een optreden. Onder een tentje staat een clown die met houterige bewegingen het publiek tot dansen probeert aan te zetten.

ZANGER WORDEN IN GENT

Mahmud slaat meteen aan het dansen. Hij lijkt geboren voor de showbizz. Zijn bedoeling was om in Engeland te geraken. Tot twee keer toe probeerde hij via de Kanaaltunnel in Calais zijn doel te bereiken, maar hij werd tegengehouden en belandde een beetje per toeval op een trein. In Brussel werd hij onderschept en werden zijn vingerafdrukken afgenomen. Hij is geregistreerd in België, maar Engeland hoeft niet meer. "Ik wil in Gent gaan wonen en zanger worden."

"Ik zal het op het einde van de week zo lastig hebben om afscheid te nemen van die gasten", zegt Lars. "Het is prachtig om te zien hoe goed die voor elkaar zorgen. Dit heb ik nog nooit eerder gezien." Iftikhar, die weggedoken in zijn trui en met tranen in zijn ogen, de rest richting kusttram achterna sjokt, is daar ongetwijfeld in goede handen.

Meer info: www.bizonvzw.be

29/08/2015